Γράφει ο Αθανάσιος Δέμος
Πριν από αρκετά χρόνια διάβασα ένα δημοσίευμα σε αθηναϊκή εφημερίδα στο οποίο ο συντάκτης του ανάμεσα στα άλλα ανέφερε και τον τίτλο του βιβλίου του Πανεπιστημιακού καθηγητή Γ. Μποζώνη: Η Ελλάδα δεν είναι μνήμη ούτε γεωγραφικός χώρος, αλλά επιβίωση του πνεύματος στην Ευρώπη.
Πραγματικά, θα γίνει επιβεβαίωση αυτής της αλήθειας, αν δούμε τι πρόσφερε η Ελλάδα στην Ευρώπη και στην ανθρωπότητα.
Η Ελλάδα πρόσφερε πρώτα την ελληνική γλώσσα, η οποία είναι η μητέρα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνον. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος είχε πει: «Η ελληνική γλώσσα είναι το μακρύτερο ζων ύδωρ του κόσμου, που φτάνει ως εμάς κατηφορίζοντας απάνω από τα λευκά μαλλιά του Ομήρου. Πραγματικά, πρόκειται για μια γλωσσική κοίτη, που κατέβασε πολλή ψυχή και πολύ φως (και που δεν σταμάτησε με την ολοκλήρωση του αρχαιοελληνικού θαύματος, το οποίο αποτελούν ο τέλειος λόγος, η αρμονική γραμμή, οι αρχές κάθε μορφής φιλοσοφίας, οι βάσεις των μεταγενεστέρων επιστημών). Έδωσε, συνεχίζει, θεία έκφραση στο λόγο των Ευαγγελίων και συνεχίζοντας έφτασε και παρέλαβε την έξαρση των δημοτικών μας τραγουδιών, που, κατά τη γνώμη μου, εκφράζουν το χρυσό αιώνα του νεοελληνικού ψυχισμού». (Ομιλία στην Ακαδ. Αθηνών).
Η ελληνική γλώσσα πρώτη, έσκαψε την κοίτη του ποταμού της παγκόσμιας λογοτεχνίας και άναψε το πρώτο φως στην ποιητική, καλλιτεχνική και αισθητική έκφραση του λόγου. Τη μεγάλη αλήθεια εκφράζει ο Ισπανός Ακαδημαϊκός και μεγάλος Ελληνιστής Fransico Atrados, όταν λέγει: «Αν δεν ήταν η ελληνική γλώσσα, η Ευρώπη θα παρέμενε ένα έδαφος πρωτογόνων…».
Αυτό επαληθεύεται, αν λάβει κανείς υπόψη, ότι οι Ευρωπαϊκοί λαοί είχαν 100-150 εκφράσεις για να σηματοδοτούν ο ένας τον άλλο. Έτσι πήραν αυτούσιες τριανταπέντε χιλιάδες (35.000) λέξεις ελληνικές και τις καμουφλάρησαν έτσι, που δύσκολα διακρίνονται. Και το πιο σημαντικό: δόμησαν προφορικό λόγο.
Από τους Έλληνες πήραν το Συντακτικό. Άγνωστα ήταν, επίσης, στους λαούς του Βορρά η αντωνυμία, το ρήμα, η μετοχή, το επίρρημα, η πρόθεση, γι’ αυτό και δεν δομούσαν πρόταση. Μόλις επικοινώνησαν με τους Έλληνες έμαθαν να μιλάνε, να συνεννοούνται, να εκφράζονται. Έμαθαν τι θα πει προφορικός λόγος. Και οπλίσθηκαν με λέξεις. Έτσι, έχτισαν την πρώτη πρόταση, τον πρώτο συλλογισμό.
Ο Φρ. Ατράντο, που είδαμε πιο πάνω, ονόμασε «κρυπτοελληνικές» τις γλώσσες Γαλλική, Αγγλική, Ιταλική, Ισπανική και Γερμανική. Διεκήρυξε δε ότι «Η Ελληνική Γλώσσα είναι η πλέον παγκόσμια γλώσσα».
Αξιοθαύμαστη προσφορά της αρχαίας Ελλάδας στην ανθρωπότητα είναι η ανακάλυψη της μορφής Άνθρωπος. Παραστατική εικόνα της προσφοράς αυτής, μας δίνει ο Όμηρος στην ασπίδα του Αχιλλέα (Ιλιάδος Σ, 477 και εξής). Την ασπίδα αυτή φιλοτέχνησε ο Ήφαιστος, όταν του το ζήτησε η μητέρα του Αχιλλέα Θέτιδα. Στο κέντρο της ασπίδας έφτιαξε τον κόσμο, τη γη με τα βουνά, πεδιάδες, τον ουρανό με τον ήλιο και το φεγγάρι και τα άστρα. Και στο κέντρο όλων αυτών ο Ήφαιστος τοποθέτησε τον άνθρωπο. (Μια πόλη σε ειρήνη και μια σε πόλεμο. Όργωμα, θερισμός, τρύγος, αγέλη βοδιών που της επιτέθηκαν λιοντάρια, κοπάδια προβάτων, χορός πολιτών κ.λπ.).
Ο άνθρωπος στο κέντρο όλων αυτών! Ο Ήφαιστος (δηλ. ο αρχαίος Έλληνας) θέλησε να δώσει εδώ την αξία του ανθρώπου, όπως την εννοούσε το ελληνικό δαιμόνιο. Η αρχαία Ελληνική Μυθολογία. Η αρχαία Ελληνική Σκέψη τοποθετεί τον άνθρωπο στο Κέντρο του Κόσμου, όπως τον τοποθέτησε η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία. Είναι ακριβώς αυτό που πρόσφερε η Ελλάδα στην Ευρώπη και την ανθρωπότητα. Την αποκάλυψη της μορφής ΑΝΘΡΩΠΟΣ.
Υπήρχαν και οι πανίσχυρες και απέραντες μοναρχίες των Ανατολικών λαών. Αυτές είχαν αναπτύξει έναν αξιόλογο τεχνικό πολιτισμό. Ήταν πλήθος πολύ, αλλά τους ανθρώπους τους έβλεπαν σαν ανελεύθερες και ασήμαντες μονάδες, σαν δούλους ικανούς μόνον για δουλειά. Αδυνατούσαν να συλλάβουν και να πλαστουργήσουν τον Άνθρωπο, τον αιώνιο Άνθρωπο.
Αδυνατούσαν να ξεχωρίσουν από τα πολλά το ένα, να ξεχωρίσουν από το πράγμα την ιδέα. Αδυνατούσαν να εισδύσουν στην ψυχή. Αυτό το έκαναν πρώτοι οι Έλληνες. Και είναι αυτό το μεγαλύτερο δώρο που χάρισαν στην ανθρωπότητα. Είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη των Ελλήνων. Είναι η υψηλότερη οριακή κορύφωση του πνεύματος.
Για τον αρχαίο Έλληνα ο άνθρωπος είναι το ακροτελεύτιο πλάσμα της δημιουργίας, «ο πάντων χρημάτων μέτρον» κατά τους Σοφιστές. Ο Ηράκλειτος είπε: «Εδίζησάμην εμεωυτον». Αναζήτησα και εξερεύνησα τον εαυτό μου. Αυτή η μελέτη του εαυτού, η αυτομελέτη, οδηγεί στην αληθινή σοφία που οδήγησε στο Δελφικό «γνώθι σαυτόν» και σ’ αυτό που είπε ο Σωκράτης: «Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα». Τη δυναμική και την αξία του ανθρώπου διακήρυξε ο Σοφοκλής, όταν έλεγε: «Πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει».
Ο μύθος του Οιδίποδα και η Σφίγγα με το αίνιγμά της λέει πολλά, τα λέει όλα: Ο άνθρωπος αγνοεί ακόμη και τις ικανότητές του. Ταλαιπωρείται μέχρι να ανακαλύψει τα μυστικά που τον περιβάλλουν. Και όταν λύσει το αίνιγμα, αναγνωρίζει την τραγικότητά του. Γι’ αυτό και αναζητεί με πάθος να ανακαλύψει την αλήθεια.
Αυτόν τον άνθρωπο ανακάλυψε και πλαστούργησε η αρχαία Ελλάδα.
Καμία άλλη σκέψη δεν είδε τον άνθρωπο σαν το χώρο που συνυπάρχουν δυνάμεις λογικές και υπερλογικές. Μόνον το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα έκαμε αυτά τα άλματα… Η Επιστήμη, η Ηθική και η Τέχνη είναι τα τρία φανερώματα του αρχαίου ελληνικού Λόγου, τα οποία δόθηκαν σαν κληρονομιά και στην ανθρωπότητα. Ο αείμνηστος καθηγητής μου στη Φιλοσοφική Αθηνών Κων. Βουρβέρης γράφει στο Λεξ. «Ήλιος» Τόμος «Ελλάς» σελ. 727 «Ο ποιητής και ο πεζογράφος, ο αρχιτέκτων και ο πλάστης, ο ζωγράφος και ο μουσικός, ο φιλόσοφος και ο πολιτικός, έπρεπε να είναι παιδαγωγοί του λαού των».
Σήμερα λέμε: «το τάδε θέατρο παίζει αυτό το έργο». Τότε έλεγαν: «Σήμερα ο Σοφοκλής θα διδάξει αυτό το δράμα», ο Αισχύλος εδίδαξε αυτή την τραγωδία». Αυτό το τεράστιο άλμα έκαμε η αρχαία Ελλάδα. Δεν εμόρφωσε επαγγελματίες, όπως η Ανατολή, αλλά Ανθρώπους. Δεν εδημιούργησε τεχνικό πολιτισμό, «κατασκευήν βίου», αλλά «ημέρωσιν» και «παιδείαν».
Έθεσε τις βάσεις των Επιστημών. Επιγραμματικά αναφέρουμε: Ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο οποίος πρώτος είπε τον Θεό Νου, πρώτος μίλησε για τις κινήσεις του πλανητικού μας συστήματος και προέβλεψε την έκλειψη του ηλίου που έγινε το 585 π.Χ. (Ηρόδοτος βιβλ. Α’ παρ. 74). Πρώτος διαίρεσε το χρόνο σε 365 ημέρες.
Ο Αναξίμανδρος είναι ο πρόδρομος των εξελικτικών. Δεν είναι, επομένως, πρωτότυποι οι Ντάρβιν και Χαίκελ και Μπύχνερ. Αυτός επίσης πρώτος μίλησε για την επαναφορά στη ζωή των όντων, για να τιμωρηθούν για τις αμαρτίες τους. Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου πρωτότυπος ο Δάντης με το Καθαρτήριο (Purgatorium). Στην Τριανδρία των φιλοσόφων της Μιλήτου ανήκει και ο Αναξιμένης, ο οποίος θεωρεί ως πρώτη αρχή τον αέρα και εξηγεί πώς παράγεται η ποικιλία των όντων.
Από τη Μίλητο ήταν και ο πρώτος πολεοδόμος της ανθρωπότητας Ιππόδαμος (5ος αιώνας π.Χ.). Αυτός χάραξε την πολεοδομία του Πειραιώς.
Ο Ξενοφάντης πρώτος αυτός είπε ότι δεν έχουμε τελικά βεβαιότητα για το βίο και τον κόσμο με τη γνώση. δεν είναι, λοιπόν, καθόλου πρωτότυποι οι Βάκων, ο Τζων Λοκ, ο Σπένσερ, ο Σπινόζα, οι φυσιοκράτες και εμπειριοκράτες.
Ο Ηράκλειτος πρώτος μίλησε για τη συνεχή ροή των πάντων (πάντα ρει). Δεν είναι, λοιπόν πρωτότυπος ο Μπέρξον και ο Χάρτμαν.
Ο Αναξαγόρας πρώτος είπε ότι ο ήλιος είναι μύδρος διάπυρος. Αλλά είπε και το καταπληκτικό: Το άτομο δεν είναι άτμητο, αλλά η ύλη διαιρείται επ’ άπειρον, αλλά και δεν διαχωρίζεται τελείως, γιατί και το ελάχιστο μόριό της είναι σύνθετο. Δηλαδή έφθασε στην πυρηνική φυσική με τα ηλεκτρόνια, τον πυρήνα, τα ουδετερόνια.
Ο Δημόκριτος πρώτος είπε ότι τα σώματα έχουν την ιδιότητα να πέφτουν, έτσι ανακάλυψε τους νόμους της έλξεως και της βαρύτητος.
Ο Πλάτων μίλησε για τα σπερματοζωάρια και την σπουδαιότητα του αίματος. Γράφει μάλιστα ότι η Γεωμετρία είναι η γνώση του Θεού.
Ο Αριστοτέλης μίλησε για τους κομήτες, για τα μετεωρολογικά φαινόμενα, για την προέλευση των ανέμων και για τον όγκο της γης. Είναι δε ιδρυτής της Ηθικής, της Ψυχολογίας, της Λογικής, της Αισθητικής, της Πολιτειολογίας, της Κοινωνιολογίας, της Νομολογίας.
Ο Αρχιμήδης εθεμελίωσε την Υδροστατική και τις μηχανές.
Ο Ευκλείδης εθεμελίωσε τη Γεωμετρία. Ο Ιπποκράτης την παθολογία και την Χειρουργική, ο Γαληνός την Ανατομία και τη Φυσιολογία.
Με τα ολίγα αυτά είδαμε τι πρόσφερε η Ελλάδα στην Ευρώπη και στην ανθρωπότητα.
Οι αρχαίοι Έλληνες έδωσαν απάντηση σε όλα τα προβλήματα που απασχολούν την ανθρώπινη σκέψη. Πρώτη και σημαντικότερη η ανακάλυψη και αποκάλυψη της μορφής Άνθρωπος. Ασχολήθηκαν με όλες τις επιστήμες, τη Φιλοσοφία, την Ιατρική κ.λπ. Έθεσαν τις βάσεις σε όλες τις μορφές του γραπτού λόγου. Η Αρχιτεκτονική έγινε παγκόσμια διδασκαλία μέχρι σήμερα στη θέα του Παρθενώνα.
Σήμερα οι επιστήμονες αναμασούν εκείνα που εδημιούργησαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι και νομίζουν ότι κάτι εδημιούργησαν. Και όταν διαπιστώνουν ότι, πριν από αιώνες κάποιοι άλλοι τα είπαν, πέφτουν από τα σύννεφα!
Παραστατικότατα δίνει απάντηση σ’ αυτά ο Γερμανός φιλόσοφος Νίτσε στο σύγγραμμά του «Η Γέννηση της τραγωδίας από το Πνεύμα της Μουσικής» σελ. 106, οπου γράφει: «…Σχεδόν σε κάθε εποχή οι διαδοχικοί πολιτισμοί προσπάθησαν με αγανάκτηση να αποσείσουν το ζυγό των Ελλήνων, γιατί κάθε προσωπική δημιουργία, ενώ εκ πρώτης όψεως θαυμαζόταν ειλικρινά σαν πρωτότυπη, δίπλα σε αυτούς έχανε ξαφνικά το χρώμα και τη ζωντάνια της και γινόταν έκτρωμα αδέξιας μίμησης και γελοιογραφία.
Και κάθε στιγμή ξεσπάει για μια ακόμη φορά η υπόκωφη οργή, η μαζεμένη στα βάθη της καρδιάς εναντίον αυτού του αλαζονικού λαού, που είχε την τόλμη να χαρακτηρίσει με το επίθετο «βάρβαρος» κάθε τι που ήταν ξένο. Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, λέμε, που διεκδικούν ανάμεσα στους λαούς μία ξεχωριστή θέση;
Όμως, ούτε ο φθόνος, ούτε η αχαλίνωτη συκοφαντία και η οργή κατόρθωσαν να αγγίξουν την αυθάδη τους γαλήνη. Γι’ αυτό μπροστά στους Έλληνες νιώθουμε ντροπή και δέος. Ας τολμήσουμε, επιτέλους, να διαλαλήσουμε πως οι Έλληνες κρατούν στα χέρια τους τα χαλινάρια της Τέχνης, όπως άλλωστε και κάθε τέχνης…». [proinoslogos.gr]
ΕΛΛΑΣ 