Η Ελλάδα χρόνια τώρα αποκαλείται «σταυροδρόμι αρχαιοκάπηλων». Συχνά πυκνά διαβάζουμε στις ανακοινώσεις του Τμήματος Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας για κλοπές πολύτιμων αντικειμένων και έργων τέχνης.
Πρόσφατα και χαρακτηριστικά παραδείγματα η αρπαγή των έργων από την Εθνική Πινακοθήκη και η εύρεση του κλεμμένου πίνακα του Πολ Ρούμπενς «Το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου» σε ξενοδοχείο της Γλυφάδας. Βέβαια, αυτά δεν θεωρούνται μεμονωμένα περιστατικά. Την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα έχει εμπλακεί σε μεγάλες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας είτε ως θύμα είτε ως μέρος από όπου περνούν τα κλοπιμαία για να βρεθούν στα χέρια του αγοραστή.
Να αναφέρουμε πως μόνο το 2010 οι διωκτικές Αρχές ασχολήθηκαν με 60 υποθέσεις στην Ελλάδα, αριθμός που ξεπεράστηκε το 2011.
Όπως όλα δείχνουν, το φαινόμενο τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει έξαρση. Και αυτό οφείλεται μεν στο γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα πλούσια από αρχαιολογική και ιστορική άποψη, καθώς και ότι πολλοί μπαίνουν στον πειρασμό να πουλήσουν τα αρχαία, γνωρίζοντας ότι έχουν πολύ μεγάλη αξία, προκειμένου να καλύψουν τις οικονομικές τους ανάγκες.
Γι’ αυτό πλέον και σήμερα δεν υπάρχουν μόνο μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά οργανωμένες σπείρες που ξεκινούν το κυνήγι του… θησαυρού σε μέρη που γνωρίζουν ότι μπορούν να βρουν αρχαιότητες. Στη συνέχεια αναλαμβάνει δουλειά ο έμπορος, στην «πιάτσα» της αρχαιοκαπηλίας. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι περιπτώσεις που τα αρχαιολογικά ευρήματα καταλήγουν παράνομα στο εξωτερικό. Η δίψα για κέρδος από την πλευρά των αρχαιοκάπηλων και η αναζήτηση των συλλεκτών για νέα αποκτήματα, είναι συνήθως η κινητήριος δύναμη.
Ρίζες που χάνονται στο βάθος τον αιώνων
Η αρχαιοκαπηλία άλλωστε στην Ελλάδα έχει ρίζες που χάνονται στο βάθος τον αιώνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Σκοτσέζος λόρδος Έλγιν.
Ο λόρδος Έλγιν, τον καιρό που ήταν έκτακτος πρεσβευτής της Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη (1799-1803), κατάφερε να αποσπάσει ειδικό φιρμάνι από την Υψηλή Πύλη, που επέτρεπε στους ανθρώπους του να ανεβοκατεβαίνουν ανενόχλητοι και να αρπάζουν έργα τέχνης από την Ακρόπολη. Αυτά καθώς και άλλα έργα τέχνης, αγγεία και ευρήματα από διάφορες αρχαιολογικές περιοχές της Ελλάδας, άλλα κλεμμένα και άλλα αγορασμένα αντί πινακίου φακής, φορτώνοντάς τα σε καράβι, ο Έλγιν τα έστελνε κατά διαστήματα στο Λονδίνο, όπου και δημιούργησε την πιο πλούσια ιδιωτική αρχαιολογική συλλογή.
Και ο Γκουφιέ, εξαιτίας του πάθους του για τις αρχαιότητες και όντας «περισσότερο αρχαιολόγος παρά διπλωμάτης» είχε αναγάγει την αρχαιοκαπηλία σε «βασική απασχόλησή του». Γνώριζε καλά τις αρχαιότητες της Αττικής… ενεργούσε ανασκαφές και συγκέντρωνε αντικείμενα στην κατοικία του. Με την ιδιότητα του προξένου υποδεχόταν τους περιηγητές, τους οδηγούσε στους αρχαιολογικούς χώρους και φρόντιζε να ξεπουλήσει το εμπόρευμα του. Το 1785, ως πρεσβευτής της Γαλλίας στην Πόλη, «απέσπασε από το σουλτάνο φιρμάνι με άδεια συλλογής αρχιτεκτονικών τμημάτων μνημείων και άλλων αρχαιοτήτων». Από τότε, «με το φιρμάνι στο χέρι και με τη βοήθεια του προξένου της Γαλλίας στην Αθήνα Fauvel», ο Γκουφιέ «φόρτωσε ολόκληρα καράβια με γλυπτά από τους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής».
ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
Στη διαβόητη Βίλα της Σχοινούσας Αύγουστος 2006
Η Ελληνική Αστυνομία τον Αύγουστο του 2006 έρχεται αντιμέτωπη με μία ακόμα μεγάλη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας… Τη διαβόητη «βίλα της Σχοινούσας», ίσως και τη μεγαλύτερη υπόθεση στην ιστορία της Ελλάδας. Σε βίλα εφοπλιστικής οικογένειας στη Σχοινούσα η αστυνομία εντοπίζει ρωμαϊκά κιονόκρανα, τον κορμό ενός αγάλματος της θεάς Αφροδίτης, τρεις προτομές Ρωμαϊκής περιόδου, κεραμικά ανυπολόγιστης αξίας, αρχαία αντικείμενα τέχνης αμύθητης ιστορικής αξίας κ.ά., ενώ ανακαλύπτει ένα μικρό μουσείο σε κατοικία που διατηρούσε η ιδιοκτήτρια της βίλας στο Ψυχικό. Ο αδερφός της ιδιοκτήτριας, που είχε σκοτωθεί σε τροχαίο στην Ιταλία το 1999, αποδείχθηκε συνέταιρος του Ρόμπιν Σάιμς, ενός εκ των πλέον γνωστών αρχαιοκάπηλων παγκοσμίως. Η υπόθεση παραμένει ακόμα στο σκοτάδι, αν και αρχικά είχαν εκφραστεί ελπίδες για ανακάλυψη μεγάλου δικτύου αρχαιοκαπήλων.
Μουσεία Ηρακλείου – Καρλσρούης Μάιος 2001
Το σκάνδαλο ξέσπασε το 2001. Το μουσείο Καρλσρούης ζητά από το μουσείο Ηρακλείου να στείλει αρχαία ευρήματα για να τα εντάξει σε ειδική έκθεση για την αρχαία Ελλάδα. Στους καταλόγους της έκθεσης βρέθηκαν όμως εκτός από τα νόμιμα εκθέματα και αρκετά που είχαν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα μας τα οποία, όντας σε επίσημη έκθεση, νομιμοποιούνται (το κύκλωμα προσπαθούσε να τα νομιμοποιήσει με την ένταξή τους στους επίσημους καταλόγους του μουσείου). Άγνωστο παραμένει ακόμα, δέκα χρόνια μετά, πώς τα εκθέματα βρέθηκαν στους καταλόγους του γερμανικού μουσείου. Πέντε χρόνια αργότερα το μουσείο της Καρλσρούης ζητά και πάλι δανεισμό ελληνικών αρχαιοτήτων προκειμένου να διοργανωθεί έκθεση με θέμα τους Σκοτεινούς αιώνες της Ελλάδας (1200-800 π.Χ.). Η απάντηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ήταν αρνητική.
Οι δίδυμοι Κούροι της Κορινθίας Μάιος 2010
Το Μάιο του 2010 έρχεται στο φως μια πολύ σημαντική υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Οι δίδυμοι Κούροι της Κορινθίας. Πρόκειται για μία από τις πιο κλασικές περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας, όπου αγρότης εντοπίζει σε χωράφι του στη Νεμέα δύο αγάλματα. Αντιλαμβάνεται την αξία τους και αμέσως αρχίζει να ψάχνει για αγοραστές. Όπως συμβαίνει όμως συνήθως, ο κρίκος σπάει και το μυστικό φτάνει στα «αυτιά» της αστυνομίας. Το ραντεβού με τον πιθανό αγοραστή (αστυνομικό) δίνεται το βράδυ της 14ης Μαΐου με αντάλλαγμα 10 εκατομμύρια ευρώ. Συλλαμβάνονται δύο ημεδαποί ηλικίας 42 και 48 ετών. Όπως αποδείχθηκε μετά τη σύλληψή τους, επρόκειτο για μοναδικά έργα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής τέχνης, που χρονολογούνταν από τον 6ο αιώνα π.Χ. Βρέθηκαν σπασμένα σε κομμάτια, ενώ και από τους δύο κούρους έλειπε το δεξί πόδι από το γόνατο και κάτω. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι φθορές, που ήταν πρόσφατες, είχαν γίνει από αγροτικό μηχάνημα, ενώ οι ομοιότητες οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι είχαν φιλοτεχνηθεί από τον ίδιο καλλιτέχνη. Σήμερα οι δύο Κούροι φιλοξενούνται στο Μουσείο της Κορίνθου.
Το Κοράνι στην Κρήτη Αύγουστος 2010
Σπείρα αρχαιοκάπηλων που έχει απλώσει τα πλοκάμια της στην Κρήτη, στην οποία συμμετείχαν και δύο ιερείς, αποκάλυψαν οι διωκτικές αρχές τον Αύγουστο του 2010. Τα ευρήματα που βρέθηκαν στην κατοχή τους ήταν εξαιρετικά πολύτιμα, αλλά ένα ξεχώριζε, το χρυσοποίκιλτο αραβικό αντίγραφο του Κορανίου, ηλικίας πάνω από 700 ετών. Η αξία του αντικειμένου υπολογίζεται πως ξεπερνάει τα 10 εκατομμύρια ευρώ και μάλλον προέρχεται από μουσείο της Αιγύπτου. Ακόμα, εντοπίστηκαν πέντε μινωικά αγαλματίδια και μια μεταλλική σφραγίδα πιθανότατα της ίδιας εποχής.
Οι… Αρσέν Λουπέν της Πινακοθήκης Ιανουάριος 2012
Λίγα μόνο λεπτά ήταν αρκετά για να κάνουν φτερά τρία πολύτιμα έργα από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης το βράδυ της Δευτέρας 9 Ιανουαρίου. Με κινηματογραφικό τρόπο εξαφανίστηκαν σπουδαία έργα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Οι δράστες φαίνεται πως γνώριζαν καλά τα κατατόπια και την αδυναμία του συστήματος ασφαλείας. Όταν έγιναν αντιληπτοί από το φύλακα, τράπηκαν σε φυγή με λεία τα δύο έργα, μεγάλης αξίας, αφήνοντας πίσω το «Τοπίο» του Μοντριάν.
«Το Γυναικείο κεφάλι» φιλοτεχνήθηκε από τον Πάμπλο Πικάσο το 1939. Αποτελεί δωρεά του καλλιτέχνη στον ελληνικό λαό, προσφορά για τη γενναία αντίστασή του κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής. Το έργο, μια γυναίκα που κλαίει, είναι διαστάσεων 56χ40 εκ. και απεικονίζει την Ντόρα Μάαρ στα χρόνια 1936-1943.
Στην πίσω όψη του ο πίνακας γράφει «Για τον ελληνικό λαό, φόρο τιμής από τον Πικάσο, Παρίσι, Μάιος 1946» και φέρει την υπογραφή του καλλιτέχνη με την ημερομηνία δημιουργίας του, 14-10-39.
Η Ντόρα Μάαρ, η μούσα του καλλιτέχνη, υπήρξε η φωτογράφος η οποία απαθανάτισε με το φακό της καρέ καρέ όλη τη διαδικασία δημιουργίας της «Γκερνίκα» το 1937. Μαζί της ο Πικάσο είχε καταφύγει στο ατελιέ στο Ρουαγιάν το 1940, όταν καταλήφθηκε το Παρίσι από τα γερμανικά στρατεύματα.
Ο «Μύλος», του Ολλανδού ζωγράφου Πιτ Μοντριάν, φιλοτεχνήθηκε το 1905. Έχει διαστάσεις 24χ31 εκ. Απεικονίζει τον ανεμόμυλο Στάμερ κατά μήκος του ποταμού Γκάσπερ Τρέκβαατ. Τον πίνακα απέκτησε η Εθνική Πινακοθήκη όταν αγοράστηκε από τον Αλέξανδρο Παππά και εκείνος με τη σειρά του το δώρισε στο μουσείο.
Το «Τοπίο», που τελικά έπεσε από τα χέρια των δραστών, απεικονίζει ένα αγρόκτημα κοντά στο Άμστερνταμ. Τέλος, το σχέδιο απεικονίζει τον «Άγιο Ντιέγκο ντε Αλκάλα σε έκσταση με την Αγία Τριάδα και τα σύμβολα του πάθους». Το σχέδιο σε χαρτί, πένα με αραιωμένη σέπια, 27×16,8 εκ., αποδίδεται στον Caccia Gudlielmo. Αποτελούσε δωρεά του Γρηγόριου Μαρασλή στην Εθνική Πινακοθήκη το 1907.
Οι πίνακες του Ρούμπενς Ιούνιος 2001
Τρεις μασκοφόροι εισέβαλαν στο μουσείο της Γάνδης το 2001 και άρπαξαν δύο έργα του Ρούμπενς. Το ένα ήταν το «Κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου» και το άλλο το «Μαστίγωμα του Χριστού» που είχε φιλοτεχνήσει ο καλλιτέχνης το 1617. Στην προσπάθειά τους να επιβιβαστούν σε αυτοκίνητο, ο δεύτερο πίνακας έπεσε στο πάτωμα, αλλά κατάφεραν να φύγουν κρατώντας το «Κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου», έργα τεράστιας καλλιτεχνικής και οικονομικής αξίας. Το έργο εντοπίζεται αρχικά επί ελληνικού εδάφους στη Ρόδο και στη συνέχεια ήρθε στα χέρια των Αρχών έπειτα από έλεγχο σε ξενοδοχείο της Γλυφάδας την 1η Σεπτεμβρίου.
Η «μάχη» με το Μουσείο Γκετί Δεκέμβριος 2006
Το υπουργείο Πολιτισμού κερδίζει το Δεκέμβριο του 2006 τη μάχη διεκδίκησης σημαντικών ελληνικών αρχαιοτήτων που βρίσκονταν στο μουσείο Γκετί. Στο μουσείο βρέθηκε ένα χρυσό στεφάνι που πιθανότητα κατασκευάστηκε στο ίδιο μακεδονικό εργαστήρι με αυτό του βασιλιά Φιλίππου. Το στεφάνι «βγήκε» από την Ελλάδα το 1992 από Έλληνα μετανάστη και κατέληξε να πωλείται ένα εκατομμύριο δολάρια στην Ελβετία. Την ίδια τύχη είχε και μια αρχαϊκή κόρη από τη Νάξο, που το μουσείο Γκετί θεωρούσε ένα από τα σημαντικότερα εκθέματά του. Επίσης, το μουσείο επέστρεψε στην Ελλάδα δύο ευρήματα μαζί με μια βοιωτική μαρμάρινη στήλη και μια ανεπίγραφη στήλη από τη Θάσο.
«Η Ελλάδα έχει ματώσει»
«Η Ελλάδα έχει ματώσει από την αρχαιοκαπηλία κυριολεκτικά». Αυτές τις λέξεις χρησιμοποίησε ο Γιώργος Τσούκαλης, πρόεδρος του συλλόγου Καταπολέμησης Αρχαιοκαπηλίας και ιδιωτικός ερευνητής, για να περιγράψει το πλήγμα που έχει δεχθεί ο ελληνικός πολιτισμός από τη δράση των αρχαιοκάπηλων. Χιλιάδες αρχαιότητες, ακόμα και ολόκληρα μουσεία, εξαφανιστήκαν από τη χώρα μας εν μία νυκτί.
«Όλη η Ελλάδα είναι ένα μουσείο και ένα μεγάλο ποσοστό αρχαιοκάπηλων δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ακόμα και στις δικές μας αρχαιότητες. Θα έλεγα πως η Ελλάδα έχει ματώσει από την αρχαιοκαπηλία στην κυριολεξία. Βέβαια, η Ελλάδα είναι και σταυροδρόμι από αρχαιότητες της Αιγύπτου και του Ιράκ. Ειδικά με τον πόλεμο στο Ιράκ πολλές αρχαιότητες πέρασαν από τις ελληνικές θάλασσες με κατεύθυνση την Ευρώπη και την Αμερική, πλούσιους Ρώσους, Κινέζους και Λατινοαμερικάνους.
Μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν εκείνη της Κορίνθου. Ένα ολόκληρο μουσείο έφυγε με κοντέινερ μέσα σε ένα βράδυ για την Αμερική. Εξίσου σημαντικές είναι οι κλοπές από το μουσείο της Πάρου, της Σαντορίνης, του Πόρου, της Αίγινας. Άλλη μία είναι του πίνακα Ρούμπενς. Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου. Τον πίνακα αναζητούσε η Ιντερπόλ δέκα χρόνια και βρέθηκε τελικά στην Αθήνα στα χέρια της παρουσιάστριας.
Καθώς και τα Προϊστορικής περιόδου κοσμήματα τα οποία βρέθηκαν στην κατοχή τεσσάρων αρχαιοκάπηλων, τα οποία έχουν επιμηκύνει την ελληνική Ιστορία. Ήταν τεράστιας αξίας. Και μην ξεχνάτε πως άλλη είναι η μουσειακή τιμή για μια αρχαιότητα και άλλη η αξία της ελεύθερης αγοράς. Για παράδειγμα, ένα άγαλμα έχει μουσειακή αξία 1 εκατομμύριο, στην ελεύθερη αγορά μπορεί να πουληθεί 5 εκατομμύρια».
Η έλλειψη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με θέματα αρχαιοκαπηλίας είναι ένας από τους βασικότερους λόγος κλοπής των αρχαιοτήτων σύμφωνα με τον κ. Τσούκαλη.
«Ο νόμος είναι αυστηρός, αλλά δεν αρκεί μόνο ο νόμος. Θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες. Όποιος βλέπει ύποπτες κινήσεις πρέπει να βοηθά τις αρχές. Δεν υπάρχει ενημέρωση όμως, υπάρχει ένας ωχαδερφισμός και δεν ασχολείται κανείς. Οι αρχές για να ευαισθητοποιηθούν πρέπει πρώτα να ενημερωθούν». [www.paraskevi13.com]
Διαβάστε επίσης
Σώθηκαν από τα χέρια των αρχαιοκαπήλων οι μοναδικοί δίδυμοι Κούροι
Η λεηλασία των ελληνικών αρχαιοτήτων από τους Ευρωπαίους!
ΕΛΛΑΣ
ΕΛΛΑΣ 